Hand osteoarthritis

Hand osteoarthritis

ลักษณะทั่วไปของ OA คือ จะมีอาการข้อเดียวหรือ 2-3 ข้อเท่านั้น (ที่พบบ่อย คือ knees, hips, IP joints, 1^st CMC, 1^st MTP, facet joints ของ lower cervical และ lower lumbar spine) มีอาการปวดข้อสัมพันธ์กับการใช้งาน ดีขึ้นเมื่อพัก มักปวดช่วงบ่าย-เย็น ถ้ามีอาการปวดแสบร้อนรอบข้อร่วมกับอาการชาให้สงสัย fibromyalgia ร่วมด้วย เมื่อตรวจจะมี joint-line tenderness, bony swelling, limited active/passive ROM

Generalized OA เป็น subset ของ OA มักเริ่มจาก hand ในวัยกลางคน แล้วมาที่ knees และ joints อื่นๆตามมาในอีกหลายสิบปี ลักษณะเด่นคือจะมี multiple Heberden’s nodes (nodal generalized OA) แต่อาจไม่มี node ก็ได้ (non-nodal generalized OA มักพบในผู้ชาย)

Hand OAมักจะเป็นคล้ายกันทั้งสองข้าง มีอาการครั้งละไม่กี่ข้อ ข้อที่พบบ่อย ได้แก่ DIP, thumb base, PIP, 2^ndและ 3^rdMCP joints ตามลำดับ

Michelle M, et al, Nature Reviews Rheumatology 14, 641–656 (2018)

IP joint (index, middle finger) มักเริ่มเป็นช่วงวัยกลางคน ช่วงหมดประจำเดือน มีอาการปวด บวม ร้อน เป็นๆหายๆ 2-3 ปี แล้วการอักเสบจะลดลง เหลือเป็นกระดูกแข็งบวมขึ้นด้าน posterolateral ของ DIP (Heberden’s node) หรือ PIP joint (Bouchard’s node) ต่อมาจะมีข้ออื่นเป็นเช่นเดิมอีกเป็นแบบ mono-arthritis multiplex นอกจากนี้ยังพบว่า ROM ลดลงและมี lateral deviation
Thumb-base OA (1^st carpometacarpal, scaphotrapeziotrapezoid joint) มักพบในอายุที่มากกว่าหลังหมดประจำเดือน มักจะมีอาการปวดตลอด และรบกวนการใช้งาน อาจมี radial subluxation และ adduction ของ thumb base ทำให้บวมเป็นแบบ “square” appearance

Erosive OAพบน้อยกว่า แต่รุนแรงกว่า เป็นเฉพาะ IP joint (DIP > PIP) มีอาการข้อปวด บวม ติดแบบค่อยเป็นค่อยไป มีอาการอักเสบมากกว่าและเป็นนานกว่า
Dx: peripheral OA สามารถวินิจฉัยจากอาการทางคลินิกได้ ถ้าประกอบด้วย

Ix: imaging ในรายที่การวินิจฉัยไม่ชัดเจน ทำ film จะพบ marginal osteophytes, joint space narrowing, subchondral sclerosis, และ cysts ได้; synovial fluid จะพบ WBC < 2000, predominantly mononuclear cells แต่อาจพบลักษณะ inflammatory effusion ได้ถ้ามี calcium pyrophosphate crystals ร่วมด้วย

OA with CPPD พบได้ถึง 30-60% ส่วนใหญ่ในคนอายุ > 60 ปี มักเป็นที่ knees, radiocarpal joints, 2^nd-3^rd MCP joints, shoulder, elbow joints อาการอาจจะเปลี่ยนไปจาก OA ปกติ โดยเฉพาะมีmorning stiffness นานกว่า มี synovitis มากกว่า อาจมีอาการปวดรุนแรงเฉียบพลันใน 6-24 ชั่วโมง เป็นนาน 2-3 วันถึง 1-2 สัปดาห์

Splints เพื่อลดอาการปวด โดยเฉพาะ thumb-base OA ซึ่งอาจใส่ตลอดเวลาหรือใส่เฉพาะเวลาปวด นอกจากนี้ยังแนะนำให้ใช้อุปกรณ์ที่ออกแบบมาเฉพาะเพื่อให้ใช้ได้ง่าย เช่น ช้อน ส้อม ปากกา หรือที่เปิดขวดสำหรับ hand arthritis

ช้อนส้อมหุ้มโฟมเพื่อให้จับได้ง่าย

Topical NSAIDs ได้ประสิทธิภาพเช่นเดียวกับ oral NSAIDs แต่ไม่มีผลข้างเคียงน้อยกว่า
Exercise ประกอบด้วยการทำ ROM และ strengthening exercise ดู linkการทำ exercise

Oral NSAIDs ใช้ในขนาดน้อยที่สุดที่ได้ผล และใช้ระยะสั้นๆ
Acetaminophenเนื่องจากมีประสิทธิภาพต่ำ จึงให้ใช้ในรายที่ให้ NSAIDs ไม่ได้
Surgeryใช้ในรายที่มีอาการรุนแรง มี structural abnormality และไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่นเพียงพอ ส่วนใหญ่มักทำใน thumb-base OA ได้แก่การทำ arthroplasty หรือ arthrodesis

Ref: Up-To-Date