Disulfiram-like reaction
เมื่อร่างกายได้รับ ethanolจะถูกเปลี่ยนให้เป็น acetaldehyde ซึ่งเป็นตัวที่ทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ หน้าแดง คลื่นไส้ อาเจียน แต่โดยปกติเมื่อกิน ethanol ปริมาณไม่มาก acetaldehyde จะถูกเปลี่ยนต่อให้เป็น acetate อย่างรวดเร็วโดยเอนไซด์ aldehyde dehydrogenase จึงทำให้ไม่เกิดพิษจาก acetaldehyde
ถ้าได้รับยาที่มีการยับยั้ง aldehyde dehydrogenase จะทำให้เกิดการสะสมของ acetaldehyde ทำให้เกิดกลุ่มอาการของ acetaldehyde syndrome หรือ disulfiram-like reactionมักเกิดอาการภายใน 15-30 นาทีหลังได้รับแอลกอฮอล์ เป็นนานหลายชั่วโมง (peak effect ภายใน 8-12 ชั่วโมง) โดยมีอาการของhypotension-flushing reaction ได้แก่ facial flushing, weakness, headache, nausea, vomiting, sweating, vertigo, tachycardia, hypotension, และอาจมีอาการรุนแรง เช่น arterial hypotension, shock, และ myocardial infractionได้
Disulfiram มีรายงานการเกิด NSTEMI, hepatitis, และ fulminant hepatic failure
ยาที่มีฤทธิ์ยับยั้ง aldehyde dehydrogenaseได้แก่
- Aversive drugs ได้แก่ disulfiram, cyanamide (carbimide)
- Anti-infectives ได้แก่ cephalosporins (ส่วนใหญ่จะเกิดกับยาที่มี methylthiotetrazole side chain เช่น cefazolin, cefamandole, cefotetan; ยาที่ไม่มี methylthiotetrazole side chain บางตัวก็มีรายงาน เช่น cefuroxime), nitroimidazoles (metronidazole[ไม่เกิดกับทุกราย], ornidazole, tinidazole), furazolidone, chloramphenicol, griseofulvin
- Dermatologic preparations ได้แก่ tacrolimus, pimecrolimus, sulfiram
- ยาอื่นๆ เช่น chlorpropamide, nilutamide (antiandrogen), abacavir
ระยะเวลาที่แนะนำให้งดดื่มแอลกอฮอล์แตกต่างกันในยาแต่ละชนิด เช่น disulfiram12 ชั่วโมงก่อนเริ่มกินยาจนถึง 14 วันหลังกินยา, cyanamide (carbamide) และ sulfiram งดตั้งแต่ 48 ชั่วโมงก่อนถึง 48 ชั่วโมงหลังกินยา, metronidazole งดระหว่างกินยาถึง 24 ชั่วโมงหลังกินยา, tinidazole งดระหว่างกินยาถึง 72ชั่วโมงหลังกินยา, furazolidone และ secnidazole งดระหว่างกินยาถึง 96ชั่วโมงหลังกินยา
นอกจากนี้ยังแนะนำให้หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ เช่น parenteral phenytoin, ยาน้ำบางชนิด, น้ำส้มสายชูหมัก,ซอสปรุงรสบางชนิด
เห็ดในกลุ่ม Coprinus (เห็ดหิ่งห้อย เห็ดน้ำหมึก เห็ดถั่ว) ถ้ารับประทานมาภายใน 2-72 ชั่วโมง สามารถทำให้เกิด disulfiram-like reaction ภายใน 30 นาทีหลังดื่มแอลกอฮอล์ และมีอาการนาน 2-4 ชั่วโมง(ดูเรื่อง mushroom poisoning)
การรักษา
- รักษาตามอาการ เช่น IV fluid, antihistamine, diazepam, ondansetron (หลีกเลี่ยง phenothiazine)
- Acute disulfiram overdose พิจารณาให้ multiple dose activated charcoal ในคนที่รู้ตัวดีและไม่อาเจียน
- Severe hypotension ให้ volume resuscitation และให้ adrenaline หรือ norepinephrine เป็น pressor of choice; disulfiram จะยับยั้ง dopamine β-hydroxylase ซึ่งเป็น enzyme ในการเปลี่ยน dopamine เป็น norepinephrine ทำให้ประสิทธิภาพลดลง
- Fomepizole เป็น alcohol dehydrogenase inhibitor แนะนำให้ขนาด 15 mg/kg ในรายที่มี severe disulfiram-ethanol reaction ที่มี hypotensionที่ไม่ตอบสนองต่อ fluid resuscitation หรือมี angioedema ที่ไม่ตอบสนองต่อ antihistamine
Ref: Borja-Oliveira CR. Alcohol-Medication Interactions: The Acetaldehyde Syndrome. J Pharmacovigilance. 2014;2:145; Medscape, tininalli ed8th